Isa heeft uit dertig romans de mooiste fragmenten over moeders in de Nederlandse literatuur mogen selecteren voor het boek ‘Het is je moeder’. Tijdens de Boekenweek lichten we deze romans een voor een uit. Vandaag de eerste drie én haar voorwoord.
Voorwoord ‘Het is je moeder’
Zo begon mijn vader het gesprek met mij altijd als ik weer eens een discussie met mijn moeder had gehad waarin zij uiteindelijk – soms al verrassend snel – in tranen was uitgebarsten. Of hij eindigde ermee als ik, eigenwijs als ik was, niet kon stoppen met herhalen ‘Waarom mag ik niet mijn mening geven zonder dat mama altijd meteen begint te huilen?’
Die vier woorden – het is je moeder – bezorgden me altijd de kriebels. En soms maakten die woorden (met moeite ingehouden maar waarschijnlijk overduidelijk zichtbaar) me zelfs woedend, wanneer mijn moeder zelf uit onmacht begon te jammeren: ‘Ik ben je moeder…’
Maar tijd heelt alle wonden en de tijd verzacht ook een hoop. Wat zou ik er veel voor over hebben om die vier woorden nu nog eens uit beider mond te mogen horen!
En toen werd ik zelf moeder, het meest kwetsbare wat me in dit leven is overkomen. Het mooiste, het zwaarste, het meest liefdevolle, het meest beangstigende en het meest helende ooit! Als je open durft te staan, als je durft te kijken naar je kinderen, écht kijken, dan nemen ze je mee naar een wereld die groter is dan je voor mogelijk had gehouden. Mijn god, wat een wonder. Ik was en ben als moeder altijd een zoeker, een kijker, een luisteraar en een ontdekker geweest. Niet iedereen is zo. En dat is nu juist zo bijzonder.
Er zijn zo veel verschillende moeders, die het allemaal op hun eigen wijze doen. Of niet doen. Of proberen, of ervan weglopen. Ik ben toevallig een van die moeders op deze planeet vol met verschillende moeders. En ik werd gevraagd een bloemlezing samen te stellen uit de Nederlandse en Belgische literatuur. Het was een mooie maar moeilijke opgave.
Er zijn zó veel prachtige verhalen over moeders geschreven; waar te beginnen? Begreep ik de context? Welke fragmenten zouden rechtdoen aan wat al deze fantastische schrijvers met hun verhaal voor ogen hadden? En kon ik dat dan overbrengen? Ik liet de angst los en gaf me over aan de verhalen.
De verhalen over talloze moeders.
Aanwezige, liefdevolle moeders maar ook afwezige en zelfs liefdeloze moeders. Moeders die ongewenst moeder zijn geworden en vrouwen die zo graag wilden maar het niet gegeven was. Moeders die het niet aankunnen, moeders die alleen komen te staan, die scheiden of weduwe worden. Moeders aan de drank, ontroostbare moeders, moeders vol zelfbeklag en wraakzucht.
De chique moeder, de boertige moeder. De moeder die voorzichtig is en de moeder die alles doet om weg te komen van haar gezin. De hoerige moeder, de overlopende moeder, de beschaamde moeder, de moeder op de vlucht. Je leest hun vermogen en onvermogen om hun leven te leven.
De moeder op de bank die hulpeloos is, de moeder die weigert oud te worden, geen hulp wil, de moeder op de bank die haar rug recht, de moeder die niet toegeeft, de koppige moeder en de moeder die er voor je is. Allemaal zo ontzettend tegenstrijdig, maar allemaal moeders. Want zo zijn ze; de prachtige, complexe wezens waar zovelen over schrijven en geschreven hebben.
Moeders in de dop, dwingende moeders, moeders voor wie je je intens kunt schamen, moeders waar letterlijk en figuurlijk op gewacht wordt, waar je door opgejaagd wordt, moeders die je wilt kopiëren of evenaren of van wie je heel hard weg wil lopen. Maar ja, het is je moeder…
De moeders die zo graag nog willen blijven leven, om hun kind te zien opgroeien. De moeders om wie na de dood nog steeds mysteries hangen, de moeders die letterlijk _ met het naderende einde _ een open boek worden.
De moeder die je nog zo graag een keer je naam wil horen roepen, nog eenmaal wil zien dansen, nog eenmaal een kus op haar zachte wang wil geven, van wie je zo graag nog eenmaal haar wijze woorden wilt horen.
Dit is een ode aan de moeder; (ze is) gevangen in woorden van hun schrijver of schrijfster, soms nog bij volle bewustzijn, anderen lang na hun dood.
Het zijn verhalen waar je om lacht, soms smakelijk, soms besmuikt en soms hardop, waarna je even om je heen kijkt en beseft oh nee, dit is mijn moeder niet… Gelukkig?
Vaak zijn de verhalen hartverscheurend tot aan gruwelijk en zelfs niet te bevatten. Doet een moeder dit, is een moeder zo?
Tijdens al die leesuren waande ik me soms ineens zelf in het verhaal. Was ik onderdeel van het gezin. Op andere momenten nam ik afstand. Gruwend, niet in staat tot enige verbinding. En soms was ik haar, de moeder, voor heel even…
Vergeef mij als er (grote) namen ontbreken. Dit is mijn bloemlezing, en ik heb niet alle fantastische auteurs die de Nederlandse taal rijk is een plekje kunnen geven. Ik koos een aantal klassiekers, maar ook daarvan zijn er veel meer die net zo prachtig zijn. Ook koos ik een aantal nieuwkomers. Al deze boeken hebben me geraakt. Hopelijk sporen de fragmenten jullie, de lezers, aan om deze boeken te gaan lezen dan wel herlezen. Of cadeau te geven natuurlijk.
Ik ben van deze moeders gaan houden, en ook van deze schrijvers…en ik hoop jullie hierdoor ook weer aan het lezen te krijgen. Of weer eens die prachtige boeken uit de kast te halen.
Vooral ben ik blij dat ze opgeschreven zijn, ben ik dankbaar dat al deze geweldige schrijvers een inkijkje in hun zielenroerselen hebben gegeven, waartoe hun moeders hen hebben geïnspireerd. Moeilijk of makkelijk _ of allebei, durven schrijven over je moeder is dapper. Het zegt namelijk onvermijdelijk ook iets over jou.
En ja, het komt uiteindelijk neer op toch altijd weer die vier woorden: Het is je moeder.
Ik wens je heel veel leesplezier!
Liefs, Isa
Drie romans: fragmenten in bloemlezing ‘Het is je moeder’
1
Kader Abdolah – Het Gordijn
Het leven van Kader Abdolah is in twee periodes te verdelen. De eerste helft van zijn leven woonde hij in Iran. De tweede helft begon met een vlucht uit zijn land die hem naar Nederland zou voeren. In Nederland begon hij met een nieuw leven en schiep hij zijn literaire oeuvre. Zijn boeken werden vertaald en hij reisde de wereld over, naar lezers in alle landen. Maar naar één land kon hij nooit meer terug: zijn vaderland. En dat terwijl zijn moeder intussen in de winter van haar leven belandde. Recentelijk reisde Kader Abdolah naar Dubai, het land van zand en olie, om daar zijn moeder en zus te ontmoeten, wat voor haar gemakkelijker was en voor hem veiliger. Hij wilde zijn moeder zien, misschien wel voor het laatst, en vooral omdat ze geleidelijk in de wereld van de dementie aan het verdwijnen was. Maar eenmaal in Dubai aangekomen werd hij geconfronteerd met een geheimzinnige wereld van de ouderdom waarin zijn moeder hem steeds dieper meenam. Het Gordijn is het hoogstpersoonlijke, soms hilarische en soms ronduit pijnlijke verslag van Kaders ontmoeting met zijn moeder. Met Het Gordijn neemt de schrijver ons mee op een ongewone reis. Het Gordijn is een compact boek. Maar het is een boek van een grote intensiteit en bevlogenheid, geschreven door een van de fijnzinnigste schrijvers van onze letteren.
2
Nowelle Barnhoorn – De Tweelingparadox
Thomas en Mathis groeien op in een idyllische, landerige omgeving. Als eeneiige tweeling begrijpen ze elkaar woordeloos en hebben ze geen andere speelkameraden nodig. Maar naarmate ze ouder worden, tekenen ook de verschillen tussen hen zich steeds duidelijker af. Waar Mathis uitgroeit tot een grote, fitte vent, blijft Thomas klein, spastisch en gebonden aan zijn bed en rolstoel. Terwijl Thomas het grootste deel van de dag op bed ligt, trekt Mathis de wijde wereld in. Als fotograaf bezoekt hij de plekken waar Thomas hardop over droomt. Terwijl Mathis op zijn reis steeds vaker geconfronteerd wordt met de verplichtingen die hij tegenover zijn broer voelt, is Thomas op zichzelf aangewezen. In hem groeien onontdekte krachten.
3
Griet Op de Beeck – Vele hemels boven de zevende
Lou is twaalf, Eva zesendertig, Elsie tweeënveertig, Casper zesenveertig, en Jos eenenzeventig. Vijf mensen, met elkaar verbonden, vertellen hun verhaal. Over onverwacht geluk dat de dingen moeilijk maakt, over geheimen die te groot lijken, over de complexe kunst van het jong zijn, over obstakels die bergen worden, amper te beklimmen, over blijven proberen, tot waar geen mens meer verder kan. In Vele hemels boven de zevende vechten vijf uiteenlopende figuren meer met zichzelf dan met elkaar in dit bestaan dat belachelijk mooi en geweldig lastig is, allemaal tegelijk. Griet Op de Beeck heeft een indrukwekkend debuut geschreven. Met prachtige zinnen en oorspronkelijke observaties creëert ze niet alleen intrigerende personages, maar schetst ze ook een treffend beeld van deze tijd. Vele hemels boven de zevende is een veelstemmige roman, die je onmogelijk vrijblijvend kunt lezen. Geestig, pijnlijk en ontregelend herkenbaar. Deze schrijfster is gekomen om te blijven.
Veel leesplezier!
Lees ook: Boekenweek: Wij houden van boeken!
Lees ook: Netflix uit, boek open
Lees ook: I’M Boekenclup